Slecht slapen en aanpak slaapproblemen

Het komt veel voor dat kleuters moeilijk inslapen en dat ze vaak uit hun bed komen. Als het een keer gebeurt, vanwege een nachtmerrie of een drukke dag, is het meestal geen probleem. Soms blijft je kind volhouden niet (meer) alleen te willen of kunnen slapen. Dat heeft invloed op jullie en zorgt vaak voor stress.
Wat kun je doen? In elk geval is het handig dat je over het slapen duidelijke afspraken maakt en dat je duidelijke grenzen stelt. Ook kinderen die ‘s avonds actiever zijn, moeten op tijd in bed liggen om uit te rusten als ze er ‘s morgens vroeg uit moeten.

Waaróm kan je kind niet slapen?

Het is belangrijk dat je probeert te begrijpen waardoor je kind nu niet kan slapen. Praat erover met je kind. Als je weet waarom je kind moeilijk inslaapt geeft dat jou minder stress en kun je samen met je kind zoeken naar een oplossing.

Oorzaken zijn bijvoorbeeld:

• Je kind zit net in een groeispurt of het wordt ziek.
• Het is overdag te druk geweest. Of er zijn er spanningen in huis of zijn er veel veranderingen geweest.
• Je kind heeft moeite met het loslaten van de dag. Om in slaap te vallen ‘moet’ je ontspannen, terwijl het nog onrustig kan zijn in je hoofd of lijf. De een heeft daar meer last van dan de ander.
  Er is juist weinig gebeurd en je kind heeft weinig gedaan waardoor het niet moe is. Het kan ook zijn dat je kind echt te vroeg naar bed
• Soms liggen kinderen na te denken over een heleboel dingen. Misschien maakt je kind zich zelfs zorgen?

Veilig voelen

Je kind moet weten dat het op jou kan terugvallen als de angst of onrust te groot is om in slaap te vallen. Toon begrip voor de zorgen van je kind, maar ga er alleen op in als het echt niet kan wachten. Zeg anders dat je er de volgende dag samen over praat of samen een oplossing zoekt. Houd je aan deze afspraak. Wanneer kinderen wat ouder zijn kunnen ze er over tekenen of schrijven.

Positieve aandacht werkt

Geef de hele dag door aandacht aan zelfstandig gedrag van je kind. Geef complimenten aan je kind, bijvoorbeeld hoe knap het is wat je kind al zelf kan. Onderneem dingen die je kind zelf kan doen. Besteed ook positieve aandacht aan de eigen kamer en het eigen bed. Breng de pop of knuffel van je kind samen naar het eigen bed. Praat over de voordelen van zelf slapen in het eigen bed.

Grotere kinderen vinden het vaak gezellig om even met hun ouder(s) alleen te zijn als hun jongere broer of zus al naar bed is. Geef je oudste kind extra aandacht en zeg dan rustig dat het nu echt bedtijd is.

Geef je kind een compliment dat het gaat proberen te slapen in het eigen bed, ook als het uiteindelijk niet lukt.

• Zorg dat je kind altijd overdag genoeg beweegt

Naar bed brengen

Laat je kind niet vlak voor het naar bed gaan nog bijvoorbeeld gamen of naar spannende televisie kijken. Je kind heeft de tijd nodig om tot rust te komen en de dag af te sluiten.
Zorg voor een vast bedritueel. Houd elke dag dezelfde volgorde aan (bijvoorbeeld douchen/bad, tandenpoetsen, plassen, naar bed) en lees bij zijn of haar eigen bed een verhaal voor of zing samen wat liedjes. Zo maak je het vanzelfsprekend dat je kind in het eigen bed slaapt.

Als je kind niet naar bed wil, zeg je dat je kind het gaat proberen. Als je kind erg onrustig is, vragen blijft stellen of verdrietig wordt, vertel dan dat je in de buurt bent en dat de deur open kan blijven. Ga zelf dan iets doen in de buurt van de slaapkamer, zodat je kind je hoort. Vouw de was op of ruim het speelgoed op. Stel je kind gerust. Het moeilijk of spannend vinden hoort er soms even bij, vertel ook dat dit mag. Toch kan je kind proberen om te gaan slapen.

Vermijd strijd

Zorg dat je niet de strijd aangaat. Verzin geen tegenargumenten en ga niet onderhandelen. Hou het zoveel mogelijk bij de vanzelfsprekendheid dat je kind in het eigen bed slaapt. Je kind laten huilen kan, als het een zeurend of dreinend huilen is. Hiermee zegt je kind dat hij of zij het moeilijk vindt, en dat is oké. Hard huilen, schreeuwen of in paniek raken helpt niet bij in slaap vallen. Probeer te voorkomen dat de onrust zo ver komt. Ga naar je kind toe, stel je kind gerust en probeer het ritueel van rustig liggen, knuffelen, vanzelfsprekendheid dat je kind kan slapen in het eigen bed, opnieuw. Het vraagt van jou misschien veel zelfbeheersing om deze veiligheid en geruststelling te blijven bieden. Het is best lastig als je zelf erg moe bent. Doe dit als je er toe in staat bent. Als je met een partner bent, wissel dan af wie het bedritueel die avond doet. Als het je kind lukt om in bed te blijven liggen, geef het dan complimenten.

Geleidelijk in slaap vallen

Bij de geleidelijke aanpak breng je je kind op de gewone manier naar bed, maar vertel je dat je na vijf minuten even komt kijken. Dit doe je dan ook na vijf minuten, of je kind nu rustig of onrustig is. Vervolgens vertel je weer rustig – als dat nodig is – dat het tijd is om te gaan slapen. Je belooft dat je over acht minuten (een paar minuten later dan eerst) weer komt kijken. Je maakt de periode tussen het komen kijken steeds iets groter. Geef je kind een compliment als het lekker ontspannen in bed ligt. Dan vertrek je weer. Je blijft dus niet bij je kind. Het is belangrijk dat je je aan de afspraak houdt dat je komt kijken. Heb je het idee dat het aantal minuten te groot is voor je kind? Kom dan bijvoorbeeld eerst na twee minuten kijken en daarna weer na vier minuten.

Langzaam de kamer uit

Bij deze aanpak ga je steeds iets verder van het bed van je kind zitten tot je uiteindelijk uit de kamer van je kind bent. De eerste dag zit je nog naast het bed van je kind. Gaat dit goed, dan zet je je stoel de volgende dag een stukje verder. Gaat ook dit goed, dan zet je je stoel nog iets verder weg. Lukt het je kind niet om zelfstandig in slaap te vallen? Ga dan een stukje terug en probeer het de volgende avond nog een keer. Uiteindelijk lukt het je kind zelf in slaap te vallen zonder dat jij op de kamer aanwezig bent. Je kunt de stapjes zo groot of zo klein mogelijk maken als past bij jou en je kind.

Belonen met ‘bedpas’

Reageert je kleuter goed op beloningen? Komt het niet kunnen inslapen vooral door een onrustig lijf of doordat je kind moeite heeft om de dag los te laten? Of wil je kind niets missen en erbij blijven, als de rest van het gezin nog wakker is? Dan kan het helpen om met een bedpas te werken. Je spreekt samen af hoe vaak je kind uit bed mag komen. Je kind krijgt dat aantal bedpassen. Gaat het goed, dan kan je kind een beloning verdienen. Als je kind minder passen gebruikt dan het heeft, kan het een extra beloning verdienen. Houd de beloning klein en sociaal: bijvoorbeeld extra spelletjestijd, extra voorleestijd of samen een filmpje kijken, Het is het leuk om de pas samen te maken. Dat is al extra aandacht of beloning.

Consequent zijn

Bedenk van tevoren welke aanpak bij je past en wat je aan kunt. Het is het belangrijkste dat je consequent bent en het elke avond op dezelfde manier doet. Bovendien is het belangrijk dat je partner hetzelfde doet. Het is ook belangrijk dat je kind eraan went dat soms de ene ouder en soms de andere ouder het naar bed brengt. Vaak is het effect al binnen een week zichtbaar.

Zie je na een week geen verandering of vind je het moeilijk om vol te houden? Vraag dan advies bij de Jeugdgezondheidszorg.

Je kind slaapt niet door

Het is heel normaal als je kind wakker wordt omdat het moet plassen, dorst heeft of droomt. De meeste kinderen gaan dan weer gewoon terug in bed en slapen verder.

Het kan ook zijn dat je kind ‘s nachts slaapwandelt of dat het bang is in bed.

Kinderen willen dan soms graag bij hun ouders in bed. Ouders denken hier verschillend over. Er bestaan over de hele wereld verschillende meningen over. Het is belangrijk dat je als ouder weet wat je wilt en dat je daar afspraken over maakt met je kind. Zo weet je kind ook waar het aan toe is.

Geen melatonine zonder doktersadvies

Als slapen een probleem blijft, heb je misschien al eens nagedacht over het gebruiken van melatonine. Melatonine is een stof die het lichaam zelf maakt waardoor je in slaap kunt komen. Sommige kinderen hebben een tekort aan deze stof en komen hierdoor moeilijk in slaap. Extra melatonine in de vorm van pilletjes kan dan helpen, maar alleen wanneer het in de juiste hoeveelheid en op het juiste tijdstip wordt gegeven.

Kinderartsen raden af om melatonine zonder doktersadvies te gebruiken. Het is belangrijk om er eerst achter te komen of je kind wel te weinig melatonine aanmaakt. Er kunnen ook andere redenen zijn waardoor het inslapen niet goed lukt. In dat geval kan melatonine juist voor meer klachten zorgen en kunnen de problemen veel langer gaan duren. Bespreek het dus altijd met een arts, ook al kun je melatonine zelf bij de drogist kopen.