Seksuele opvoeding

Hoe ouder kinderen worden, hoe lastiger ze het vaak vinden om vragen te stellen over seksualiteit. Als ouder kun je daar zelf ook moeite mee hebben. Hoe ontwikkelen pubers zich op seksueel gebied en hoe kun je met je kind over seks praten?

Seksuele opvoeding van pubers

In de puberteit gaat je kind zich steeds verder seksueel ontwikkelen. Jongens en meiden worden vruchtbaar, meisjes worden ongesteld en jongens krijgen hun eerste zaadlozing.

Tussen de 12 en 15 jaar zijn de meeste jongens en meisjes wel eens verliefd geweest. Ze ontdekken of ze op jongens, meisjes of allebei vallen. Sommigen weten dit meteen. Soms ontdekken ze dit later. Tussen de 15 en 18 jaar krijgen veel jongeren voor het eerst een vaste relatie. Anderen houden er losse contacten op na. Ze weten nu (meestal) duidelijker welke seksuele voorkeur ze hebben.

Onzekerheid over lichaam

Meisjes blijken minder tevreden over hun lichaam dan jongens. De onzekerheid over het lichaam speelt ook tijdens seks. Meisjes voelen zich dan vaker onzeker over hoe ze er bloot uit zien. Jongens ervaren vaker prestatiedrang; ze vinden het belangrijk om goed te zijn in seks. Meisjes komen minder vaak klaar, zo heeft een van de vijf meisjes (bijna) nooit een orgasme en heeft een op de tien meisjes daar soms last van. Ook blijkt dat ruim een kwart van de meisjes pijn bij het vrijen ervaart, terwijl dit bij jongens bijna niet voorkomt.

Seksueel gedrag

Jongeren doen stap voor stap meer seksuele ervaring op: ze gaan verder dan alleen zoenen en strelen. Rond de 15 jaar heeft de helft van de jongeren al eens getongzoend. En rond de 17 jaar heeft de helft van de jongeren ervaring met vingeren of aftrekken. Tegen de 18 jaar heeft de helft van de jongeren orale seks gehad. De helft van de jongeren van 18 jaar heeft ervaring met geslachtsgemeenschap. De andere helft van de jongeren heeft op deze leeftijden nog geen ervaring.

Zowel jongens als meisjes doen aan zelfbevrediging (masturbatie) op deze leeftijd. Op deze manier leren ze hun eigen lichaam kennen en leren ze wat ze wel en niet prettig vinden. Masturbatie kan ook een vorm van ontspanning zijn. Als je je kind seksuele voorlichting geeft, praat dan ook over masturbatie.

Wat is seksuele opvoeding?

Seksuele opvoeding gaat over meer dan alleen seksualiteit, liefde en relaties. Het gaat ook over lekker in je vel zitten, zeggen wat je wel en niet wilt en trots zijn op je lichaam. Seksuele opvoeding geef je vaak al ongemerkt. Je kind doet na hoe jij met liefde, relaties en seks omgaat. Zelfs als je niet over seks praat met je kind, ben je aan het opvoeden. Je bent dan een voorbeeld.

Een goede seksuele opvoeding is van belang om ervoor te zorgen dat je kind:

• beter voor zichzelf kan opkomen in relaties;
• beter weet wanneer het aan verkering en seks toe is;
• wensen en grenzen van anderen kan respecteren
• weet waarom veilig vrijen belangrijk is;
• meer zelfvertrouwen krijgt. Het is normaal dat kinderen wel eens onzeker zijn in de puberteit, over hun lichaam bijvoorbeeld, of hun populariteit, of de eerste keer verliefd zijn. Ga daarover met hen in gesprek.

Wat moet je kind weten over liefde en seks?

• Wanneer jongeren beginnen met zoenen en vrijen, is het belangrijk dat ze dit alleen doen als ze het zelf willen, en alleen als de ander het ook wil en het voor beiden fijn is.
• Kinderen moeten leren dat ze altijd nee mogen zeggen als ze geen zin hebben in zoenen of vrijen, ook als ze net nog ja hebben gezegd. En dat ze altijd de grenzen van anderen moeten accepteren.
• leert dat je alleen geslachtsgemeenschap hebt met een condoom en liefst ook met de pil, omdat je anders een soa kunt krijgen of zwanger kunt raken.
• Vertel ook dat je kind kan kijken op betrouwbare websites, zoals die van Sense. Daar staan allerlei weetjes en tips en je kind kan er vragen stellen.

LOVE-regels

Bij de seksuele opvoeding van je kind is het handig om de vier LOVE-regels te gebruiken. Deze vier regels zijn makkelijk om te onthouden: de eerste letters van deze regels vormen samen het woord LOVE.

• Let op je kind: zorg dat je weet waar je kind mee bezig is. Offline én online.
• Open communicatie: als je open vragen stelt, nodig je je kind uit om iets te vertellen. Sta ook open voor wat je kind zelf aan jou vertelt.
• Voorbeeld geven: wees zelf het voorbeeld. Zorg dat je kind zich kan spiegelen aan ouders die liefdevol en met warmte met elkaar omgaan. De kans is groot dat hij of zij die houding overneemt.
• Er zijn voor je kind: het is belangrijk dat je kind altijd bij jou terecht kan als er iets is.

Tips voor gesprek over seks

• Knoop een luchtig gesprek aan onder de afwas of in de auto. Soms praat het makkelijker als je elkaar niet aankijkt.
• Het is goed om aan je kind te vertellen dat een jongen verliefd kan worden op een andere jongen, een meisje op een jongen, een jongen op een meisje, en een meisje op een meisje. En dat je kind ook zowel op jongens als meisjes verliefd kan worden.
• Geef uitleg over menstruatie, de groei van baardhaar en schaamhaar en dingen als zaadlozing. Bijvoorbeeld naar aanleiding van dingen die je in de media ziet of zelf meemaakt.
• Als je een antwoord niet weet, zoek het dan op en kom er later op terug.
• Weet je niet hoe je een gesprek kan beginnen? Leg een boek of folder neer in huis. Of kijk samen eens op Seksualiteit.nl van Rutgers.
• De meeste conflicten ontstaan doordat ouders hun kinderen te jong vinden om seksueel actief te zijn, of het niet eens zijn met de partnerkeuze. Bedenk dat jij in een andere tijd bent opgegroeid en dat de gevoelens en opvattingen van je kind anders kunnen en mogen zijn. Dit betekent niet dat je alles hoeft goed te keuren.

Wensen en grenzen

Als ouder speel je een belangrijke rol in het seksueel weerbaar maken van je kind. Pubers die weten wat ze wel en niet willen op seksueel gebied staan sterker in hun schoenen. Ze kunnen beter hun wensen en grenzen aangeven en laten zich minder snel onder druk zetten om verder te gaan dan ze eigenlijk willen. Praat samen ook over wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is.
Jongeren voelen zich meer verantwoordelijk voor hun gedrag als ze daar vooraf over hebben nagedacht. Stimuleer je kind om na te denken over wat het wel en niet wil en over de gevolgen van de keuzes die ze maken. Bijvoorbeeld: over de mogelijke gevolgen van onveilig vrijen en over wie verantwoordelijk is voor anticonceptie als je besluit om seks te hebben (beide partners hebben immers een rol).

• Vertel je kind dat je altijd bij de ander moet checken wat deze wel en niet wil en wel en niet fijn vindt. Als iemand niet duidelijk ja zegt is het altijd een nee en mag je niet verder gaan.
• Laat je kind weten dat als iemand over de grens van je kind heen gaat dit nooit zijn of haar schuld is en je kind dit altijd aan je mag vertellen.
• Help bij het aangeven van wensen en grenzen: bijvoorbeeld door te praten over veilig en onveilig vrijen en hoe je wensen en grenzen kunt aangeven.
• Let op signalen van grensoverschrijdend gedrag: alle jongeren vertonen seksueel gedrag. Ze flirten, versieren, worden verliefd, proberen dingen uit. Soms gaan zij hierbij over een grens; let daar op.
• Praat ook met je kind over seks opf internet en sociale media.

Op Seksualiteit.nl lees je meer over het aangeven van wensen en grenzen.

Meer over pubers en seks

Pubers kunnen op Sense.info betrouwbare informatie vinden over seks.
Download de brochure Puber in huis! van Rutgers.nl.

Fiona-filmpje: Seksuele voorlichting, hoe doe je dat?